eds. Sevba Abdula, Ertuğrul Karakuş, Elif R. Nazim
IDEFE Publications, 2025
572 pp.
ISBN: 978-608-4944-15-7
Abdülfettah Rauf, 20. yüzyılın ilk iki evresinde Balkan coğrafyasında kültürel, ekonomik, siyasi iktidarlarını kaybeden Müslümanların öne çıkan isimlerinden biridir. İslam medeniyetinin bu topraklarda inşa ettiği kurumların ve zihniyetin bir temsilcisi olarak da öne çıkmaktadır. 1927-1963 yılları arasında kaleme aldığı şiirler ise bu topraklardan geri çekilen, izi silinmeye çalışan, ötekileştirilen tüm kültürel varlığa sahip çıkan, mücadele eden, tarihe not düşen bir manifesto niteliği de taşır. Her ne kadar 2020’lere kadar şiirlerinin çok küçük bir kısmı yayınlansa da 2016’ya kadar Abdülfettah Rauf hakkında büyük bir sessizlik vardır. 1947’deki yargılanma süreci, komünist rejimin varlığı, İslami düşünceleri, şiirlerinin Osmanlıca yazması, şiirlerinin yayınlanması konusunda irade gösterilememesi gibi süreçler bu sessizliğin ana nedenleridir. 2021 yılında şiir defterlerine ulaşılmasıyla birlikte Ekim 2021- Eylül 2023 tarihleri arasında 6 şiir kitabı yayınlanmıştır. Bunun yanında 09-10 Haziran 2023 tarihlerinde İstanbul’da 60.Ölüm yıldönümünde Uluslararası Fettah Efendi Sempozyumu düzenlenmiştir.
Elinizde bulunan bu kitap, Türkiye’nin birçok faklı şehrinden çok değerli akademisyen ve edebiyatçıların katılımıyla 25-26 Nisan 2025 tarihleri arasında Üsküp’te düzenlenen II. Uluslararası Balkanların Şairi ve Âlimi Abdülfettah Rauf Sempozyumu’nun sonuçlarından biridir. Rauf’un farklı yönleriyle ele alan kapsamlı bir çalışmanın ürünüdür. Sempozyum sonrası ortaya çıkan bu eser; Abdülfettah Rauf’un şiirini estetik bir ifade biçimi olarak ele alırken, tarihsel, sosyal ve derin bir düşünce tasavvuru ile de çok katmanlı bir okumaya imkan tanımaktadır.
Birinci bölüm, “Abdülfettah Rauf, Düşünce ve Şiir” başlığını taşımaktadır. Bu bölümde şairin düşünce dünyasına ve şiirsel arayışlarına odaklanılmaktadır. Ahmet Dağ, “Şair-Mütefekkir Abdülfettah Rauf Efendi’nin Düşüncesinde Teolojik/Allah, Kozmolojik/Tabiat ve Varoluşsal/İnsanî Düzlemler” başlıklı çalışmasında, şairin varoluşu üç temel düzlemde nasıl kavradığını analiz ederken, Bilal Kemikli, “Tecrid ve Tefrid Arasında: Fettah Efendi’nin Şiirinde Ruhani Yöneliş” adlı çalışmasında, şairin metafizik arayışlarını tasavvufî duyarlılıklarla nasıl şiire aktardığını irdelemektedir. Dursun Ali Tökel ise “Yeşil Kubbede Bir Nâlân: Abdülfettah Rauf ve Naatlarında Peygambere Hitap Şekilleri” başlıklı yazısında, Fettah Efendi’nin naat geleneğine yaptığı katkıları ve bu gelenek ekseninde kurduğu özgün hitap şekillerini değerlendirmektedir. Yılmaz Daşçıoğlu, “Abdülfettah Rauf Efendi’nin Şiirlerinde Anlamı Çerçeveleyen Değerler Hiyerarşisi” başlıklı çalışmasında, şairin şiirlerindeki değer merkezli bakışını ele almıştır. Ali İhsan Öbek, Türkçeyi Şiirle İnşa Edenler 4: Fettah Efendi’nin Şiir Dili isimli çalışmasıyla “Türk aruzu” yapabilmiş büyük Türk şairlerinin Türkçeye ölümsüz katkı ve hizmetlerini konu edinerek yazdığı yazı dizisine Fettah Efendi’yi de eklemiştir. Lokman Turan, “Abdülfettah Rauf’un Şiirlerinde Vardar Nehri: Tarihsel Bir Sembol ve İmgesel Değer” makalesinde Üsküplü şairin Vardar Nehri ile kurduğu bağın nasıl tarihsel hafızaya dönüştüğünü göstermektedir.
İkinci bölüm, “Abdülfettah Rauf, Vatan, İslam Coğrafyası ve Medeniyet” başlığını taşımaktadır. Muhammet Altaytaş, “İman ile Vatan Arasındaki Varoluşsal İrtibat Bakımından Abdülfettah Efendi’nin Şiiri” çalışmasında, vatan sevgisini iman ekseninde irdelerken, Şaban Sağlık, “Abdülfettah Rauf’un Şiirlerinde Özülke Olarak İslam Coğrafyası” başlıklı yazısında şairin memleket tasavvurunu ümmet bilinciyle bütünleşmesini ele almaktadır. Mehmet Samsakçı, “Abdülfettah Efendi’nin Şiirlerinde İslam Dünyası” başlıklı yazısında şiirlerdeki İslam coğrafyasının geniş tahayyülünü ve ortak kimlik vurgusunu incelemektedir. Selami Alan ise “Abdülfettah Rauf Efendi’nin Şiirlerinde Medeniyet Tasavvuru” çalışmasında şairin medeniyet anlayışını tarih ve kültür bağlamında çözümlemektedir.
Üçüncü bölüm, “Abdülfettah Rauf, Şiir ve Meseleler” adını taşımakta ve şairin şiirinde çeşitli poetik ve sosyolojik meseleleri irdelemektedir. Cüneyt Nur, “Üsküplü Abdülfettah Rauf Efendi’nin Klasik Türk Edebiyatı Geleneğine Bağlı Yazdığı Şiirleri İçinde Nazım Şekli Olarak Gazel” çalışmasında klasik geleneğe bağlılığını ele alırken; Emrah Gökçe, “Abdülfettah Rauf’un Şiirlerinde Hikemî Unsurlar” başlıklı yazısında şairin öğüt verici söylemlerini analiz etmektedir. Mehmet Güneş, “Umutsuzluktan Umuda, Yok Olma Endişesinden Yeniden Doğuşa: Abdülfettah Rauf’un Şiirlerinde Geleceğe Umutla Bakış” çalışmasında, şairin umudu şiirsel bir uslupla nasıl kurguladığını ele almaktadır. Ali Karahan, “Dağ Başları Yırtar Koca Bir Seldi: Abdülfettah Rauf Şiirinde Vicdan” başlıklı yazısında vicdan temasının analiz ederken; Seyit Yavuz, “Ümidin İki Yüzü: Abdülfettah Rauf ve Mehmet Akif’in Şiirlerinde Ümit Tasavvuru” başlıklı çalışmasıyla Rauf ve Mehmet Akif’i karşılaştırmalı olarak ele almakta; Üsküp denilince akla gelen bir diğer şair olan Yahya Kemal ile karşılaştırmayı da Mümin Ali “Abdülfettah Rauf ve Yahya Kemal Beyatlı” isimli çalışması ile ortaya koymaktadır. Selim Selim ise “Abdülfettah Rauf’un Sınıf Arkadaşı Preşovalı Hafız Necati Ahmeti” isimli başlığı ile Fettah Efendi’nin Meddah Medresesinden sınıf arkadaşı olan Hafız Necati Ahmeti’ye dikkat çekmektedir.
Dördüncü ve son bölüm, “Abdülfettah Rauf’un Şiirine Dair” baş- lığını taşımakta ve şairin şiirine daha çok teknik ve yapısal bir perspektiften yaklaşmaktadır. Bu bölümde yer alan çalışmalar, Abdülfettah Rauf’un şiir dünyasını farklı açılardan ele alarak zengin bir analiz sunmaktadır. Ahmet Tanyıldız, “Mahlas Meselesine Katkı: Abdülfettah Rauf’un Şiirlerindeki ‘Fetâ’ Kelimesini Mahlas Olarak Yorumlamak” başlıklı çalışmasında, şairin “Fetâ” kelimesini mahlas olarak kullanımını inceleyerek mahlas tartışmalarına özgün bir katkı sağlamaktadır. Mehmet Akif Gö- zitok ise “Abdülfettah Rauf’un Şiirlerinin Ses ve Ahenk Unsurları Üzerine Bir İnceleme” başlıklı yazısında, şairin şiirlerindeki vezin ve ahenk yapılarına odaklanmaktadır. “Abdülfettah Rauf’un Şiirlerinde Özel Adlar” başlıklı çalışmasıyla Hacı İbrahim Delice, şairin şiirlerinde geçen özel adları analiz etmekte ve bu adların metin içindeki işlevlerine dikkat çekerken; Oğuzhan Şahin, “Balkanlar’ın Kaotik Ortamında Millî Bir Ârif/Aydın Tipi Arayışı: Abdülfettah Rauf’un Şiirlerini Millî Romantizm Açısından Okuma Denemesi” başlıklı çalışmasında, şairin şiirlerini millî romantizm bağlamında değerlendirerek farklı bir bakış açısı geliştirmektedir. Ahmet Çam, “Abdülfettah Rauf’un Şiirlerinde İç İçe Yinelemeler” başlıklı incelemesinde, şiirlerdeki yineleme unsurlarını ahenk ve anlam örgüsü açısından ele almaktadır. Son olarak, Fikri Kula, “Üsküplü Abdülfettah Rauf’un Şiirlerinde Nüfus, Mimari ve Nüfuz” adlı çalışmasında, şairin şiirleri üzerinden toplumsal yapı, şehir dokusu ve kültürel etkileşim gibi temaları irdelemektedir. Bu kitap, hem Abdülfettah Rauf’un edebî kişiliğini çok yönlü bir bakışla anlamak isteyen araştırmacılar hem de Osmanlı sonrası Üsküp’ün entelektüel dünyasına merak duyan okuyucular için önemli bir başvuru kaynağı olmayı hedeflemektedir. Şairin kaleminde hayat bulan kelimeler, bu eser aracılığıyla yeniden anlam kazanmakta ve geçmişten geleceğe köprü kurmaktadır.
