Ed. Mustafa Sacid Öztürk
IDEFE Publications, 2025
272 s.
ISBN: 978-608-4944-31-7
/
Osmanlı tarih yazıcılığı, uzun yıllar boyunca merkez odaklı, devletin kurumsal işleyişini ve büyük siyasi olayları önceleyen makro anlatıların gölgesinde şekillenmiştir. Bu yaklaşım, imparatorluğun geniş coğrafyasını ve yüzyıllara yayılan hâkimiyetini anlamak için faydalı bir çerçeve sunsa da tarihin asıl öznesi olan “insan”ı ve onun mekânla kurduğu çok katmanlı ilişkiyi zaman zaman geri planda bırakmıştır. Oysa tarih, sadece fermanların, savaşların veya antlaşmaların de- ğil; bu süreçleri bizzat yaşayan, yönlendiren veya onlara maruz kalan bireylerin hikâyesidir. Balkanlar’dan Portreler: İnsan, İktidar ve Hafıza başlıklı bu eser, Osmanlı Avrupası’na bu perspektiften, yani biyografinin ve mikro tarihin imkânlarını kullanarak bakmayı hedefleyen kolektif bir çabanın ürünüdür.
Başlıkta yer alan “portreler” ifadesi, eserin metodolojik omurgasını teşkil etmektedir. Burada portre, sadece bir biyografi derlemesi değil; dönemin zihniyet dünyasını, sosyal ağlarını ve iktidar ilişkilerini anlamak için bir anahtar olarak kullanılmaktadır. “İnsan”, tarihin akışındaki özne konumunu; “iktidar”, bu öznenin merkezle ve taşrayla kurduğu ilişkiyi; “hafıza” ise yaşananların kayda geçirilmesi, hatırlanması ve bazen de unutulması süreçlerini belirtmektedir. Bu üç kavramsal sütun üzerine inşa edilen eser, Osmanlı Avrupası’nın manevi ikliminden yerel güç odaklarına, oradan da imparatorluğun son dönemindeki diplomatik krizlere uzanan geniş bir panorama sunmaktadır.
